whirligig

In 1982 beschreef ik onder de naam "whirligig" een draaitol die als decoratief element in een vliegerlijn kon worden opgenomen. Deze whirligig vliegt dus n i e t zelf, maar draait in een vliegerlijn. Hij bevat 8 armen van 98 cm lengte en aan iedere arm zitten 3 driehoekige, hol staande zeiltjes van diverse grootte. Een vrolijk geheel, maar het had één overwegend bezwaar namelijk dat de opbouwtijd erg lang was (45 minuten) vanwege het altijd in de war raken van die 8 staven en al de er bij behorende zeiltjes en lijnen. Zoiets leidt er toe dat je het minder gebruikt dan eigenlijk gewenst is.

Nu heb ik onlangs een grote verbetering bedacht die het in de war raken sterk vermindert; reden om de nu 10 jaar oude draaitol over te bouwen en opnieuw met zijn verbeteringen te publiceren.

De schijf
De whirligig heeft 8 armen, gelijk verdeeld over een cirkel. Het hart bestaat uit een kunststof schijf met een diameter van 7,5 cm, 1,5 cm dik en met een gat in het hart van Ø 6 mm. Er zitten over de omtrek verdeeld 8 gaten in de schijf (Ø 4 mm en 2,5 cm diep) waarin we later de 8 armen steken. Elke arm bestaat uit een Ø 4 mm volglas fiberstaaf met een lengte van 101 cm waarvan 2,5 cm in de schijf zit. De grote verbetering ten opzichte van het prototype is het volgende. We boren in de kunststof schijf nog eens 8 Øop 4 mm gaten in de schijf tussen de reeds aanwezige 8 gaten van de zijingang, maar nu door de schijf dikte. Tijdens het transport steken we de armen hierin verticaal parallel aan de messingbuis zodat hun plaats ten opzichte van elkaar gefixeerd blijft. De uiteinden van de armen en de er bij behorende gaten markeren we met een cijfer of kleurtje. We verplaatsen dus elke arm of naar de zijingang, of naar het er bij behorend gat dwars door de schijf.

De armen

Elke arm bevat het volgende:
1. Een volglas fiberstaaf Ø 4 mm 101 cm lang.
2. 3 driehoeken van spinnakernylon. Iedere driehoek heeft aan de basis een hoesje waar de fiberstaaf doorheen schuift. De bases van deze driehoeken zitten met een stukje dacron of iets dergelijks aan elkaar. De maten van de 3 driehoeken zijn zonder de hoes en omslag (randversteviging) getekend!
3. Op 6,5 cm afstand van het einde van de staaf dat in de schijf wordt gestoken, lijmen we een stukje nylonlijn waarmee we later de fiberstaaf aan de messingbuis vastknopen (tegen het uit de schijf slingeren!).
4. Aan de toppen van de driehoeken bevestigen we een ringetje of nylonlusje.
5. Tussen de bases van de driehoeken en aan het uiteinde van de fiberstaaf ( x ) zit een nylon lijntje geknoopt waarmee we later de verbinding met de toppen van de naastliggende driehoeken maken. Aan einde van deze lijntjes zetten we een clip. Bij x (y) zit alleen de clip aan de arm vast.
6. Op de uiteinden van de 8 armen lijmen we een plastic dopje als beveiliging tegen accidentele aanraking van levende wezens.
7. Tussen de grote driehoek en naastliggende kleine driehoek bevestigen we een tweede langere nylonlijn ( y ), die later dient om de arm aan de top van de messingbuis te laten hangen.
8. De driehoeken en alle nylonlijntjes aan de arm worden op hun plaats gehouden door het stevig afbinden van deze hulplijntjes en ze later met 2 cornponenten lijm tot één geheel te maken.

Messingbuis en wartels
Door het middengat van de kans stofschijf schuiven we een messing buis (Ø 6 mm, lengte 90 cm). De schijf lijmen we met 2 componentenlijm op 8 cm van een van de uiteinden vast. Begin en einde moeten we voorzien van een degelijke wartel. Er treedt behoorlijk trekkracht op; de wartels moeten daarom gelagerd zijn. Afhankelijk van de vorm en aanhechtingspunten aan de wartels moeten we een oplossing vinden om ze aan beide zijden aan de messingbuis te bevestigen. Ook zijn 2 wartels in serie geen overbodige luxe. Als een korreltje zand de werking hindert, draait de vliegerlijn in elkaar en zal vroeg of laat breken. De wartels regelmatig in de benzine drenken, ofiën of van nieuw vet voorzien. Zaag een sleuf ter breedte van de ring in de einden van de messingbuis en steek een 2 mm stukje messingstaaf door de buis en ring. Buig het pennetje tweemaal om en soldeer de einden aan de buis vast.
De 8 armen hangen vanaf ( y ) met nylonlijn aan het uiteinde van de messingbuis. Dit punt voorzien we bijvoorbeeld van 2 ringen, waaraan deze lijnen met clips worden vastgezet Hier beter geen permanente verbinding maken, zit er eens iets verward dan kun je ze even losmaken.

Afregeling
Steek alle staven in de kunststof schijf. We laten alle lijntjes bij ( x en de driehoeken los naar beneden hangen. Hang de whirligig aan het plafond en bevestig de nylonlijntjes ( y ) met de clips aan de ringen in de top van de messingbuis. Alle armen met behulp van deze lijntjes zo afstellen dat ze horizontaal hangen. Nu verbinden we de toppen van de driehoeken met de lijntjes bij ( x ). Ook hier is het verstandig clips te gebruiken. De driehoeken moeten niet strak, maar bollend doorhangen. Het is van groot belang voor het regelmatig draaien, dat alle zeiltjes op gelijke wijze doorhangen (± 5 cm). Draait hij te snel dan slapper afstellen.

Oplaten
Verbind ± 40 meter lijn aan de vlieger in wiens lijn hij moet komen. Leg de draaitol zo op de grond, dat de korte zijde van de messingbuis naar de vlieger wijst en de lange zijde op grond rust. Verbind de hoofdlijn aan de lange zijde van de messmgbuis en zet de vliegerlijn vast.
Nu verbinden we de vlieger met de 40 meter lijn aan de andere zijde van de whirligig en dan in een vlotte beweging van de grond af. Het zal hierbij toch minimaal einde 3 Bft a 4 Bft moeten waaien om het geheel op te tillen.

Kleur
Nog één opmerking over de keuze van de kleuren van de driehoeken. Bij het gebruik van teveel verschillende kleuren vloeien deze tijdens het wentelen in elkaar. Beter is het per arm een gelijke kleur of een gelijke kleur per driehoek op gelijke afstand van de kunststof schijf. Dat geeft een beter effect!

Transport
Het enige wat nu nodig is om de whirligig af te breken, is de fijntjes aan de armen bij de schijf, waarmee ze verbonden zijn aan de messingbuis tegen het uitslingeren, los te maken en elke arm stuk voor stuk uit dc zijingang te verwijderen en verticaal in het bijbehorend gat door de schijf te steken. De posities ten opzichte van de messsingbuis blijven zo zonder kans op verwarring behouden. Door 3 stukken klitteband rug aan rug aan elkaar gestikt er in een cirkel omheen te bevestigen, trek ik de armen tegen de messingbuis aan, waardoor ze niet meer wegschuiven of verdraaien. Nu is hij binnen 10 minuten opgebouwd en gebruiksgereed!